hispanvs ars memoriæ

Eiximenis
Eiximenis (a la derecha con un libro en las manos) frente a las puertas de Valencia.

Francesc Eiximenis

Ars Praedicandi populo (c. 1377)

Fraile franciscano natural de Girona, Eiximenis vivió en la época de los grandes predicadores; fue coetáneo de San Vicente Ferrer, famoso por sus sermones, y con quien compartió alguna anécdota pues también residió muchos años en Valencia, participando como consejero en el gobierno de la ciudad.

Una de sus primeras obras es un manual para predicadores, el Ars praedicandi populo (Arte de predicar al pueblo) donde encontramos varias páginas dedicadas al arte de la memoria y en las que enseña al predicador diversos recursos para memorizar los asuntos a tratar desde el púlpito. Son unas páginas muy valiosas, ya que constituyen uno de los escasísimos testimonios que tenemos hoy sobre un arte de memoria medieval.

Destaca su composición de imágenes agentes sencillas y la variedad de sistemas para generar listas de lugares; por ejemplo, es sorprendente cómo aprovecha el camino de Santiago a modo de ruta mnemotécnica.

Esta obra estuvo perdida durante mucho tiempo hasta que el padre Martí de Barcelona localizó una copia manuscrita en Cracovia; después aparecerían otras dos, en Budapest y en el Vaticano. A partir de estos documentos reconstruiría el texto que hoy manejamos, publicado por primera vez en 1936.

No obstante, esta obra pasa desapercibida para los estudiosos del arte de la memoria hasta que la historiadora Kimberly Rivers destaca su relevancia en un trabajo de 1999 (justo es señalar que anteriormente Xavier Renedo ya había advertido, aunque sin entrar en muchos detalles, de la presencia de un arte de la memoria en esta obra).

En el año 2002 la propia Kimberly Rivers traduce por primera vez el texto al inglés para la antología The medieval craft of memory de Mary Carruthers y Jan M. Ziolkowski. En 2009 Xavier Renedo publica la obra completa en catalán, y no es hasta el 2018 cuando Pedro Rafael Díaz y Díaz finalmente lleva a cabo su viejo proyecto de traducción al castellano. Dos años después, Carlos F. Gurgel Calvet da Silveira nos ofrecerá un estudio y traducción al portugués.

En la división actual del texto, las principales páginas dedicadas al arte de la memoria corresponden al bloque 3.7.2.



Bibliografía

CARRUTHERS, Mary; ZIOLKOWSKI, Jan M. (eds.). The Medieval Craft of Memory: An Anthology of Texts and Pictures. University of Pennsylvania Press, 2003. ISBN 978-0812218817.

DÍAZ Y DÍAZ, Pedro Rafael. «El “Arte de predicar al pueblo” de Francesc Eiximenis (Traducción y Notas)» en Florentia iliberritana: Revista de estudios de antigüedad clásica, ISSN 1131-8848, Nº 29, 2018, págs. 277-362.

EIXIMENIS, Francesc. Art de predicació al poble. Xavier Renedo (ed. y trad.). Vic: Eumo, 2009. ISBN 978-84-9766-333-5.

MARTÍ DE BARCELONA. «L'Ars praedicandi de Francesc Eiximenis» en Analecta sacra tarraconensis, 1936, págs. 301-340.

RENEDO I PUIG, Xavier. «El arte de la memoria en la "Ars Predicandi populo" de Francess Eiximenis» en Los Franciscanos Conventuales en España : actas del II Congreso Internacional sobre el Franciscanismo en la Península Ibérica. Barcelona, 30 de marzo - 1 de abril de 2005 / coord. por Gonzalo Fernández-Gallardo Jiménez, 2006, ISBN 84-611-1839-1, págs. 701-714.

RENEDO I PUIG, Xavier. «Una imatge de la memòria entre les "Moralitates" de Robert Holcot i el "Dotzè" de Francesc Eiximenis» en Annals de l'Institut d'Estudis Gironins, ISSN 0213-6228, Nº 31, 1990-1991, págs 53-61.

RIVERS, Kimberly. «Memory and Medieval Preaching: Mnemonic Advice in the Ars praedicandi of Francesc Eiximenis (ca. 1327-1409)» en Viator, Medieval and Renaissance Studies, ISSN 0083-5897, Vol. 30, 1999, págs. 253-284.

uolo recordari deo aliquibus nominibus hominum, collocabo eos in aliquibus sillabis ex quibus conficiam unam diccionem, uerbi gracia: uolo recordari de quodam uocato Aurelius et de alio uocato Ximus, et de tertio nominato Linus, et de alio dicto Arnaldus, et de alio dicto Torquatus; ex primis sillabis predictorum nominum conficiam istam diccionem: Auxiliator [...] Similiter potest hec regula applicari ad quemcumque negocia uolueris, quia per sillabam poteris recordari de nomine unius negocii et maxime cum hoc ruminaueris aliquibus uicibus et cetera

© 2024 MNEMOTECNIA.ES
Última actualización:  18 Feb 2024
Acerca de