hispanvs ars memoriæ

Estatua de Quintiliano
Estatua dedicada a Quintiliano en Calahorra (fuente: Wikipedia).

Marco Fabio Quintiliano

Institutio oratoria (c. 95)
Libro XI, capítulo 2, «De la memoria».

Quintiliano es una de las tres fuentes latinas con la que se inicia la historia de la mnemotecnia (las otras dos serían el anónimo autor de la Rhetorica ad Herennium y Cicerón).

Nació en la actual Calahorra (La Rioja) en tiempos de la Hispania romana, pero su educación y fama las adquiere en la capital del imperio, Roma.

Su obra Institutio oratoria, terminada alrededor del año 95 (poco antes de su muerte), sigue el esquema clásico de incluir dentro de la retórica un apartado dedicado a la memoria, y es ahí donde encontramos su exposición sobre antiguo arte de la memoria.

Pero cabe destacar que para Quintiliano es más importante el ejercicio de la memoria natural que la artificial; aun cuando reconoce cierta utilidad a los sistemas mnemotécnicos considera que para el orador pueden resultar más un inconveniente que una ventaja. De ahí que, en alguna ocasión, aquellos que prediquen en contra de la mnemotecnia busquen en Quintiliano una autoridad que refrende sus ideas.

Importante señalar también que Quintiliano no ejercerá ninguna influencia en el desarrollo de la mnemotecnia de siglos posteriores pues, aunque se conocían algunos pasajes, su obra permanece perdida hasta el descubrimiento de una copia completa en un monasterio de Suiza en 1416.



Bibliografía

Enlace al texto disponible en la biblioteca virtual Miguel de Cervantes:
Libro undécimo - Capítulo II. «De la memoria».

Una edición bilingüe más moderna con traducción y comentarios de Alfonso Ortega Carmona:
QUINTILIANO, Marco Fabio. Institutionis oratoriae : libri XII. Salamanca: Universidad Pontificia de Salamanca, 2001. ISBN 84-7299-444-9.

Sobre Quintiliano y el arte de la memoria:

YATES, Frances A. El arte de la memoria. Barcelona: Siruela, 2005.
(Capítulo 1).

GÓMEZ ALONSO, Juan Carlos. «La memoria en Quintiliano», en Quintiliano. Historia y actualidad de la retórica: actas del congreso. XIX Centenario de la "Institutio Oratoria", Vol. 2, 1998, ISBN 84-89362-39-4, págs. 595-604.

Portada del libro Instituciones Oratorias
Portada del libro Instituciones Oratorias disponible en la Biblioteca virtual Miguel de Cervantes.

Si quis tamen unam maximamque a me artem memoriae quaerat, exercitatio est et labor: multa ediscere, multa cogitare, et si fieri potest cotidie, potentissimum est

◀ 
© 2023 MNEMOTECNIA.ES
Última actualización:  29 Jul 2023
Acerca de